Idee dla Polski

Ewolucja rolnictwa na przestrzeni wieków doprowadziła do wykształcenia się wielu różnorodnych modeli, typów, skali oraz form własności gospodarstwa rolnego. Niezależnie od czasu i miejsca, uniwersalną, bazową potrzebę od zawsze stanowiła koncentracja i wzrost areału ziemi uprawnej. Obraz rolnictwa na świecie jest współcześnie bardziej zróżnicowany, niż miało to miejsce pół wieku temu. Biorąc pod uwagę procesy zachodzące w przeszłości oraz wymogi wyzwań teraźniejszości i przyszłości, warto zastanowić się nad istotą ustroju rolnego trzeciej dekady XXI wieku. Jaki model rolnictwa okaże się tym dominującym: korporacja rolna czy prywatne gospodarstwo? Czy należy przewidywać stopniową unifikację form gospodarowania? A może raczej postępujące zróżnicowanie regionalne w kierunku modelu dualnego?

Wspieranie zrównoważonych i etycznych zasad pozyskiwania surowców do produkcji żywności leży w interesie zarówno konsumentów, jak i wytwórców. W dobie pogłębiającego się kryzysu klimatyczno-środowiskowego nie możemy sobie pozwolić na bierność w tej kwestii. Niekorzystne zjawiska pogodowe, takie jak naprzemienne susze i powodzie czy deszcze nawalne, wpływają także na rolnictwo. Dodatkowo to właśnie sektor rolny odpowiada za około 25% globalnych emisji gazów cieplarnianych. Jakie są zatem podstawowe zasady i dobre praktyki odpowiedzialnego pozyskiwania surowców? Dlaczego tak istotna jest współpraca konsumentów i interesariuszy? Jakie działania w zakresie zrównoważonej produkcji podejmuje Nestlé?

Na naszych oczach dokonuje się wielkie przewartościowanie roli i miejsca rolnictwa w rozwoju cywilizacji. Jego podstawowe zadanie – zapewnianie bezpieczeństwa żywnościowego – jest nadal aktualne, ale ewolucja nauki oraz nowoczesnych technologii, a także kryzys klimatyczno-środowiskowy skłaniają do refleksji, jaką powinno odgrywać ono rolę w czasach współczesnych. Kto będzie głównym aktorem działań w tym sektorze? Jak dopasować się do „pola gry” kształtowanego na szczeblu międzynarodowym? Czym będzie się charakteryzować nowa architektura rolnictwa na świecie i w Polsce?

Nie ma potrzeby uzasadniać, jak ważne są miasta dla rozwoju społecznego i gospodarczego Polski. Wiemy, że urbanizacja jest motorem wzrostu, ponieważ to właśnie w ośrodkach miejskich skupia się najwięcej kapitału ludzkiego, który wpływa na produktywność państwa. Znacznie bardziej interesująca jest wartość miejskiej sieci osadniczej w Polsce. Współczesną przestrzeń determinuje bowiem układ powiązań i przepływów, takich jak delokalizacja, niestabilność geopolityczna, nierówności ekonomiczne, zmiany klimatu. Czy wzmacnianie policentrycznego regionu może być polisą na niepewne czasy?

W obliczu kryzysu klimatyczno-środowiskowego przyszłość rolnictwa i rolników jest bardzo niepewna. Niechęć rolników do jakichkolwiek zmian oraz opór przed wprowadzaniem proklimatycznych rozwiązań wydają się w tej sytuacji szczególnie szkodliwe. Podjęciu racjonalnych kroków, wypracowanych na drodze spokojnej i merytorycznej debaty, nie sprzyjają również egoizm i hipokryzja politycznych decydentów oraz stale rosnące (czasem nierealne) oczekiwania konsumentów. Aby sektor rolniczy mógł się dalej rozwijać i dostarczać odpowiednią ilość wartościowej żywności, musi przejść gruntowną transformację. Czy jest ona możliwa do osiągnięcia? Co nas czeka w przyszłości? Jak bardzo zmieni się żywność?

Rolnictwo oraz sektor rolno-spożywczy stoją przed szeregiem wyzwań. Część z nich wynika z podstawowej funkcji tego sektora, a więc konieczności zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Nie da się tego zrobić bez zagwarantowania żywotności gospodarstw rolnych. Ryzyko niewypełnienia tak fundamentalnego zadania wynika dziś z napięć politycznych, globalnego wzrostu liczby ludności na świecie przy równoczesnym spadku rezerw żywności i niestabilnego otoczenia rynkowego rolnictwa. Ponadto w procesy globalizacji rynków żywnościowych wkradają się zjawiska spekulacji. Rośnie także powszechna świadomość, że zasoby ziemi rolnej są ograniczone, problem dostępności wody jest coraz poważniejszy, wyraźnie zmienia się klimat i cierpi na tym bioróżnorodność. Rolnictwo w unijnej polityce było, jest i pozostanie centralnym punktem. Czy jednak Europa, w tym także Polska, jest gotowa solidnie zmierzyć się z szeregiem wyzwań współczesności?

Problem migracji ludności z małych miasteczek i terenów peryferyjnych do większych ośrodków miejskich z roku na rok narasta. Wciąż jednak nie jest traktowany poważnie przez decydentów. Prowadzone są pobieżne, niedokładne badania na temat motywacji opuszczania prowincji. Nie dąży się też do wzmacniania poczucia sprawczości u mieszkańców oraz realnego wyrównywania szans na spełnienie życiowych aspiracji i planów. Co zrobić, by zwiększyć prestiż małych miejscowości? W co warto zainwestować? Jak wyrównać szanse rozwojowe? Dlaczego tak istotne jest docenienie lokalnych działaczy i ich wiedzy na temat funkcjonowania danych społeczności? Czy istnieje jakakolwiek nadzieja na powstrzymanie ekspansji kryzysu osiedleńczego w Polsce?

Bezpieczeństwo państwa ma bezpośredni związek z Polską wieloośrodkową. Obejmuje bowiem nie tylko działania zbrojne w sytuacji zagrożenia, ale też rozwój gospodarki, kultury, edukacji czy ochrony zdrowia. Jego szerokie spektrum wymaga systematycznego sporządzania analiz oraz ocen specjalistycznych. Uwzględniając fakt, że obecnie wojny prowadzi się również przy pomocy pieniędzy, bogactw naturalnych, dyplomacji i propagandy, należy być gotowym na nierzadko burzliwą dyskusję na ten temat. Zdaje się jednak, że pogłębiona refleksja wokół idei wieloośrodkowej Polski w kontekście budowania odporności na kryzysy militarne stwarza szansę na lepsze zrozumienie tego wieloaspektowego zagadnienia. W jaki sposób kształtować bezpieczeństwo Polski w oparciu o wieloośrodkowość?

Polska znajduje się obecnie w wyjątkowej sytuacji. Po latach ciągłego rozwoju i wzrostu gospodarczego bardzo szybko skracamy dystans dzielący nas od krajów wysoko rozwiniętych. Jednocześnie na horyzoncie coraz wyraźniej rysuje się szereg wyzwań i zagrożeń. Od trafnych decyzji i efektywnych polityk rozwojowych, szczególnie wobec obszarów i miast położonych poza bezpośrednim zasięgiem oddziaływania metropolii, zależeć będzie, w jaki sposób sobie z nimi poradzimy oraz czy w optymalny sposób wykorzystamy fundusze zewnętrzne. Jakie są kluczowe cele polityki miejskiej? Na ile pomocna w ich określeniu jest aktualna hierarchia osadnicza kraju? Jak w pełni wykorzystać potencjał rozwojowy zarówno metropolii, jak i miast niższego rzędu?