Pomorski Thinkletter

Jaka może być przyszłość polskiego rolnictwa? W dużej mierze zależy to od sytuacji międzynarodowej. Sektor rolny stał się bardzo podatny na globalne zawirowania w systemie dostaw czy w produkcji, wywołane np. wojnami czy ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi związanymi ze zmianami klimatu. Te wzajemne zależności umiejętnie wykorzystują takie rolnicze potęgi, jak Rosja, Chiny czy Indie, konsekwentnie realizujące swoje interesy. Czy Unia Europejska, a razem z nią Polska, będzie potrafiła skutecznie się przed tym bronić? Jak wspierać polskie rolnictwo, aby pomoc była efektywna, ale równocześnie zachęcała do stałego rozwoju (zwiększała zdolności konkurencyjne)? Jakie wysiłki reformacyjne powinniśmy podjąć w pierwszej kolejności?

O potencjale produkcyjnym polskiego rolnictwa decydują nie tylko zasoby ziemi, pracy i kapitału, ale też wzajemne relacje między tymi elementami. Wzrost liczby gospodarstw większych i związaną z tym koncentrację zasobową należy oceniać pozytywnie. Negatywny wpływ na sektor rolny ma natomiast przerost zatrudnienia. Problemy strukturalne wpływają z kolei na braki wyposażenia kapitałowego wielu gospodarstw małych i średnich. Jak podnieść konkurencyjność polskich gospodarstw na europejskim i światowym rynku rolnym? W jaki sposób wspierać koncentrację produkcyjną? Jak utrzymać rozpoczęty proces restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw?

Rolnictwo podlega ciągłym zmianom w zakresie realizowanych funkcji, aspektów strukturalnych, produktywności czynników produkcji, a także konkurencyjności. Złożoność procesów rozwojowych sektora rolnego pogłębia się wobec współczesnych wyzwań związanych z procesami globalizacji światowej gospodarki, uwarunkowaniami demograficznymi oraz zmianami klimatyczno-środowiskowymi. Poprawa jego konkurencyjności od lat jest jednym z priorytetów wspólnej polityki rolnej (WPR). Najnowsze instrumenty WPR, powiązane z Zielonym Ładem, ukierunkowują rozwój rolnictwa jeszcze bardziej prośrodowiskowo, co budzi ostatnio wiele kontrowersji na arenie międzynarodowej, zwłaszcza w aspekcie utrzymania i poprawy konkurencyjności rolnictwa.

W najbliższych latach polskie rolnictwo stanie przed epokowymi wyzwaniami. Wśród nich możemy wymienić: ekspozycję na coraz silniejsze oddziaływanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, kurczenie się dostępnych zasobów naturalnych (np. słodkiej wody), zubożenie różnorodności środowiska, a także presję konkurencyjną na rynku globalnym. Chcąc sprostać tym wyzwaniom, musimy korzystać z innowacyjnych rozwiązań, zbiorowo określanych jako Rolnictwo 4.0. Jest to warunek sine qua non podtrzymania pozycji konkurencyjnej polskiego rolnictwa na rynkach światowych, a przede wszystkim zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego z krajowych źródeł.

Polska branża rolno-spożywcza dokonała ogromnego skoku rozwojowego, który przyniósł niebywały sukces eksportowy. Utrzymanie konkurencyjności tego sektora zarówno na europejskim, jak i światowym rynku będzie kluczowym czynnikiem determinującym dalszy rozwój całej krajowej gospodarki. Jak utrzymać i zwiększyć konkurencyjność polskiego eksportu produktów rolno-spożywczych? O czym pamiętać, aby nie zmarnować tego potencjału?

Ogólnoeuropejskie protesty rolników odbiły się szerokim echem w przestrzeni publicznej. Uznając to za sposób na wyrażenie ich zaniepokojenia czy strachu o to, co będzie w przyszłości, warto się zastanowić, jakie są największe zagrożenia dla polskiego rolnictwa, a także jak strategiczne znaczenie ma ono dla państwa?

Deficyty wody w Polsce z roku na rok są coraz większe, a słabej jakości gleby są podatne na susze. Nie dysponujemy wiarygodnymi danymi określającymi powierzchnię obszarów nawadnianych ani ilość zużywanej na nie wody. Czy nawodnienia mogą stać się głównym kierunkiem adaptacji rolnictwa do zmiany klimatu? Na czym powinna opierać się reforma gospodarki wodnej w rolnictwie? Dlaczego tak ważne jest wdrażanie technologii cyfrowych Rolnictwa 4.0?

Postulaty Europejskiego Zielonego Ładu od jakiegoś czasu wzbudzają spore kontrowersje wśród niektórych państw członkowskich UE. Najbardziej wyrazistym przykładem są chociażby ogólnoeuropejskie strajki rolników, którzy obawiają się zbyt wysokich kosztów wdrażania proklimatycznych rozwiązań. W dobie kryzysu klimatycznego oraz wyzwań związanych z zachowaniem konkurencyjności, wymóg obniżania emisyjności w rolnictwie i produkcji spożywczej zdaje się być korzystnym kierunkiem. Istotna jest jednak równowaga między zachętami, inwestycjami i regulacjami. Jak skutecznie implementować praktyki regeneratywne w rolnictwie? Co zrobić, by zapewnić konkurencyjność rolników? W jaki sposób tworzyć zrównoważone łańcuchy dostaw w polskim sektorze rolno-spożywczym?

Dominujący od wieków degeneracyjny model rolnictwa doprowadził do zasadniczego obniżenia jakości gleb. Jak odbudować ich żyzność? Proces regeneracji należy rozpocząć od przywrócenia naturalnych warunków funkcjonowania gleb. Pomocne w tym zakresie mogą być trzy filary rolnictwa regeneratywnego. Na czym one polegają? Czy ich wprowadzenie daje szansę na dokonanie realnej zmiany w sposobie prowadzenia działalności rolniczej?