Zrozumieć i docenić polską chłopskość

O etosie chłopskim i jego znaczeniu we współczesnej Polsce

Historyk gospodarczy, pracownik Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się historią gospodarczą XIX i XX wieku, w szczególności okresu Drugiej Rzeczypospolitej, statystyką historyczną oraz historią finansów. Jest autorką/współautorką około 100 publikacji, m.in.: Wzrost gospodarczy ziem polskich w okresie pierwszej globalizacji (1870‑1910), „Ekonomista” 2018/2; Level of living of Polish citizens in the interwar period, and its diversification, „RDSiG” 2016; Polska polityka pieniężna i walutowa w latach 1924‑1936 (2013); Historia Polski w liczbach. Polska w Europie (2014).

„Biednemu zawsze wiatr w oczy” – to powiedzenie doskonale definiuje historię polskich chłopów. System pańszczyźniany wyobcował tę warstwę społeczną, umieszczając ją poza ówcześnie rozumianym narodem. Stali się oni również „ofiarą” inteligencji, która postrzegała – i nadal w pewnej części postrzega – wieś jako balast modernizacyjny i symbol zacofania. Chłopów nie oszczędził również PRL, kiedy nieudana próba proletaryzacji przyczyniła się do deprecjacji tej grupy w świadomości społecznej oraz stworzenia opisującego ją języka niechęci, pogardy i lekceważenia. Wszystkie te doświadczenia wytworzyły oraz utrwaliły w mieszkańcach polskiej wsi kulturę przetrwania, objawiającą się pragmatyzmem, racjonalnością, ale i nieufnością.

czytaj całość

Polska „pańska”, „chłopska” czy wspólna?

Prof. Jerzy Bartmiński jest emerytowanym profesorem zwyczajnym w Instytucie Filologii Polskiej UMCS i Instytucie Slawistyki PAN. Członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności. Autor wielu książek i publikacji. Działacz opozycji solidarnościowej, internowany w stanie wojennym. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Prezydenta RP Zasłużony dla Polszczyzny.

W ogólnonarodowej polskiej narracji tożsamościowej, zdominowanej przez etos szlachecko­‑inteligencki, element chłopski jest niemal niezauważalny. A przecież większość z nas ma korzenie chłopskie. Na czym tak właściwie polega etos chłopski? Jakie doświadczenia i wartości z niego płyną? Czym różni się od etosu szlachecko­‑inteligenckiego? Czy myśląc o wspólnej, polskiej tożsamości narodowej jesteśmy zdani na wybór któregoś z nich, czy też możliwa jest ich mądra synteza?

czytaj całość

O pańskiej i chłopskiej tożsamości Polaków

Prof. dr hab. Izabella Bukraba­‑Rylska, absolwentka warszawskiej polonistyki, socjolog wsi. Pracuje w Instytucie Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Zajmuje się problematyką kultury wiejskiej, dyskursem publicznym na temat polskiej wsi, nowymi koncepcjami w humanistyce – kategoria cielesności, doświadczenie multisensoryczne, biosemiotyka. Autorka około 300 publikacji, w tym kilkunastu książek.

Jednym z największych wyzwań podejmowanej terapii narodowej jest gruntowne rozpoznanie i docenienie chłopskiej tożsamości polskiego społeczeństwa. Choć niekoniecznie jest ona demonstrowana efekciarskim gestem, rzadko werbalizuje się ją w przełomowych manifestach, a częściej artykułuje się nie w słowach, lecz po prostu w trwaniu, to zawsze wywierała ona i wciąż wywiera istotny wpływ na dzieje Polski. Nadal jednak – niesłusznie – pozostaje ona w wyraźnym cieniu etosu szlacheckiego.

czytaj całość

Polski grzech pierworodny

wykształcenie wyższe, studia inżynierskie na Politechnice Warszawskiej oraz fizyczno­‑matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Pracując w dziale rozwoju generalnego dostawcy był świadkiem procesów pokonywania barier technologicznych, organizacyjnych, decyzyjnych, dostrzegł jak ważne są postawy kulturowo – osobowościowe warunkujące realizację tak dużego i skomplikowanego przedsięwzięcia w Polsce jakim była budowa EJ Żarnowiec. Po przejściu na emeryturę skierował zainteresowania na zagadnienia polityczno­‑kulturowe rozgrywające się w Polsce po transformacji ustrojowej 1989 roku ze szczególnym zwróceniem uwagi na niezbędność szeroko rozumianej modernizacji Polski oraz politykę wschodnią, w których jest niezbędność przekraczania granic wyznaczonych polską zbiorową tożsamością.

„Polskim grzechem pierworodnym” było stworzenie systemu ekonomiczno­‑prawnego traktującego chłopów – czyli de facto 90% społeczeństwa I Rzeczpospolitej – niemalże jak niewolników. Na przestrzeni wieków ów „grzech” miał skutki antyrozwojowe i pozostawił kulturowe konsekwencje, które współcześnie stanowią poważne bariery modernizacji Polski. Na czym one polegają? Jak je przełamać? Czy da się to zrobić bez krytycznego namysłu nad naszą historią?

czytaj całość

Staś Klęski – twórca „Magazynu Porażka”: Ból niespełnionych aspiracji

Dzisiejsi 20–30‑latkowie słyszeli w domu, w szkole i w telewizji, że gdy ukończą studia i będą ciężko pracowali, czekać ich będzie życie jak w amerykańskim filmie. Uwierzyli w to. Zderzenie z rzeczywistością okazało się jednak brutalne. Obiecany im świat widzą tylko na billboardach, a na co dzień skupiają się na zaciskaniu pasa oraz zębów. Z gniewu – na nieuczciwego pracodawcę czy zepsutą pralkę, przez której naprawę trzeba będzie odłożyć o kilka miesięcy kupno zimowej kurtki. Czy świat młodych […]

czytaj całość